Lễ hội Đền thờ Trình Minh, xã Hà Châu, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa

Làng Ngọc Xuyết thuộc  xã Hà Châu, Huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa. Nằm ở phía Đông của huyện Hà Trung. Từ Thành phố Thanh Hóa đi ra phía Bắc theo quốc lộ 1A khoảng 23 km là đến huyện lỵ Hà Trung, tiếp đó rẽ phải vào Chợ Gáo và đi ngược vào Phía Bắc Đông Bắc khoảng 8 km theo con đường liên hương qua xã Hà Lai là chúng ta đã đặt chân đến Làng Ngọc Chuế, nơi có đền thờ Phúc Nhạc tôn thần tướng công Trình Minh. Làng Ngọc Chuế ở phía Tây của xã Hà Châu, tiếp giáp với xã Hà Lai ở phía Bắc và phía Tây, với xã Hà Thái ở phía Nam, với làng Thạch Lễ (Hà Châu) ở phía Bắc- Đông Bắc và làng Nga Châu (Hà Châu ).

Đi đến gữa làng Ngọc Chuế, men theo con đường làng chạy theo hướng nam bắc ven sườn núi Phượng, rẽ trái chỉ vài chục mét, đến sát chân núi là chúng ta đã sát được đền thờ Trình Minh. Ngôi đền cũ đã bị dỡ bỏ, hiện nay chỉ còn lại phần hậu cung. Dòng họ Trình ở đây đã dựng phần hậu cung ngay trên nền đất cũ trước kia, đền dựa lưng vào sườn núi Phượng dưới tán cây mít rừng tỏa cành lá sum xuê.

Di tích lịch sử văn hóa Đền thờ Trình Minh tại làng Ngọc Chuế, xã Hà Châu, là nơi thờ danh tướng Trình Minh, một nhân vật lịch sử tài năng và mưu lược. Người có công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân ở thế kỷ thứ X.

Lễ tế Thành Hoàng Làng  Ngọc Chuế gắn liền với thờ Tướng công Trình Minh

Ông Trình Minh là khởi tổ của họ Trình và là người lập làng Xuyết khu (còn gọi là Kim Xuyết, Ngọc Xuyết, Ngọc Chuế ) vào thời Đinh, giữa thế kỷ X. Ông sinh ngày 7 tháng giêng năm Canh Tý (940). Năm 14 tuổi, Trình Minh theo học Hoàng Tiên Sinh và nổi tiếng là người sáng dạ, ham học “Văn chương hơn hẳn mọi người, tinh thông võ nghệ, bạn bè kính phục, khen là thần đồng” (theo Đinh Tiên Trung thần Trình Tướng Công phả lục)…Năm ông 20 tuổi, bố mẹ đều mất, Trình Minh phải bỏ dở việc học và đến vùng Nga Sơn lập nghiệp. Đến vùng đất tiếp giáp với Tống Sơn ở chân núi Phượng, ông thấy địa thế vừa hoang vu lại vừa tươi đẹp…Lúc đó đã có trang thạch lỗi - một khu đất do ông Mai Đức Xương mới lập ở sườn bắc núi Phượng, gồm vài gia đình họ Mai. Ông được họ Mai đón tiếp mời ở lại dạy con học. Ông cùng với Mai Đức Xương kết nghĩa anh em và chiêu mộ dân khắp nơi đến khai phá ruộng nương, sau vài năm đã có vài chục gia đình, hàng trăm mẫu ruộng, nuôi được mươi con trâu. Trình Minh đã lập ra làng Chuế Khu ở sườn phía Đông và Đông nam núi Phượng, gồm các họ Trình, Vũ, Lê, Trương…Lúc bấy giờ, tình hình đất nước có nhiều biến động. Từ khi Ngô Quyền mất, chính quyền nhà Ngô trở nên suy yếu dần, nhất là sau khi Nam Tấn Vương Ngô Xương Văn mất. các thế lực phong kiến đua nhau nổi dậy chiếm cứ các vùng trong nước và gây chiến tranh thôn tính lẫn nhau, gây ra nhiều tổn thất và đau khổ cho dân lành. Khi Đinh Bộ Lĩnh khởi binh ở động Hoa Lư (Ninh Bình) Trình Minh dẫn đầu trai làng Chuế Khu yết kiến Đinh Bộ Lĩnh. Ông được Đinh Bộ Lĩnh cử làm mưu sĩ kiêm đẳng nhung sự. Với cương vị đó ông đã đóng góp nhiều công lao, tham gia chỉ huy nhiều trận đánh dẹp các sứ quân khác góp phần chấm dứt thời kỳ nội loạn, lập lại nền độc lập thống nhất của đất nước. năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế, gọi là Đinh Tiên Hoàng, đặt tên nước là Đại Cồ Việt. Vua Đinh xét công lao của Trình Minh, phong ông là Minh Tự Khanh và cho đất Huyện Nga Sơn làm thực ấp.

Ngày 10-3 năm Giáp Dần (1014), Trình Minh bị bệnh mất khi về thăm quê cũ ở làng Trung Lập, thọ 74 tuổi, Ông được Triều Lý phong là Phúc Nhạc Tôn Thần và giao cho trang Kim Xuyết lập đền thờ phụng. Từ thời Hậu Lê đến thời Nguyễn, ông được các triều vua phong 15 đao sắc. Triều vua cuối cùng của nhà Nguyễn là Bảo Đại đã phong sắc “Trác Vĩ Thượng Đẳng Thần” cho Trình Minh. Nhân dân Ngọc Chuế nói chung và dòng họ Trình từ bao đời nay luôn tỏ lòng thành kính và biết ơn đối với công lao của ông. Họ đã lập đền thờ để tưởng nhớ ông - một người con của quê hương có nhiều đóng góp đối với đất nước và là ông tổ lập ra làng Ngọc Chuế

Đền thờ Trình Minh trước khi tu sửa

Đền thờ Trình Minh sau khi tu sửa

Lễ tế được diễn ra vào ngày 10/03 âm lịch hàng năm. Lễ tế này diễn ra trong 03 ngày(từ ngày 09-11/03 ÂL) với sự tham gia đông đảo của nhân dân trong Làng nhằm mục đích dâng lễ vật tế Thần của Làng mong ngài phù hộ cho nhân dân trong Làng mạnh khỏe, mùa màng bội thu.

Hình ảnh rước kiệu

- Hình thức biểu hiện:

Chiều ngày mùng 9/03 ÂL hàng năm các chức sắc trong Làng có mặt đông đủ ở Đình làng và Đền thờ tiến lễ, dâng biểu xin lệnh. Sáng ngày mùng 10/3 ÂL các nhóm trai làng được phân công mang kiệu từ Đình đến Đền thờ Trình Minh rước lệnh bài về Đình theo sự chỉ đạo của Lý trưởng. Sau đó chọn giờ tốt, lý trưởng ra lệnh tiến hành buổi tế Lễ. Mọi hoạt động tế lễ phụ thuộc vào nhạc trưởng (Đông xướng). Đến chiều ngày mùng 10 tổ chức liên hoan cả Làng theo phe, hội, lão, sắc đồng thời tổ chức văn nghệ thường là hát tuồng, bị, chèo văn kết hợp đón rước các gánh hát về phục vụ cùng với tổ chức các hội thi cù, đu, kéo co, đấu vật, cờ tướng, tổ tôm đến hết ngày 11/03 ÂL.

- Quy trình thực hành:

Phần Lễ:

Lễ tế Thành Hoàng Làng được tổ chức tại Đình Làng, và Đền thờ có người đứng đầu và có sự phân công luyện tập dưới sự điều khiển của người đứng đầu. Mỗi xóm đều có lễ vật dâng tế.

Lễ tế có khoảng 10 người lễ chính và người lễ phụ bao gồm: 1 chủ tế, 2 ông bồi tế, 2 người phụ ông chủ tế (dẫn rượu), 1 người đọc chúc, 2 người đón rượu và ban phúc, 1 người đông xướng và 1 người tây xướng. Có 4 đến 6 người trong dàn nhạc: Trống cái, trống con, chiêng, chập chọe, mõ, hồ, nhị ). Sau đó bắt đầu vào buổi tế là rước bàn tế từ trong hậu cung ra Đình.

Quy trình Lễ tế:

Bước 1:  Kiểm soát Lễ vật và thượng hương.

Bước 2: Hiến Lễ và đọc chúc văn (Hành sơ, hành á, hành chung)

Bước 3: Nhận phúc, tạ lễ và phân phúc

Hình ảnh các cụ đang tế lễ

Hình ảnh lãnh đạo địa phương dâng hương tại buổi lễ

Phần hội:

Sau khi Lễ tế kết thúc làng tổ chức liên hoan cả Làng theo phe, hội, lão, sắc, tổ chức văn nghệ thường là hất tuồng, bội, chèo văn kết hợp đón rước các gánh hát về phục vụ đồng thời tổ chức các trò chơi như: chơi đu, cờ tướng, cờ người, kéo co, cù, đấu vật, tổ tôm..